3 maja 1791 r. Sejm Wielki (obradujący w latach 1788 – 1792) uchwalił pierwszą polską ustawę zasadniczą – Konstytucję 3 Maja. Była to pierwsza w Europie a druga na świecie, po konstytucji Stanów Zjednoczonych ustawa zasadnicza.
Konstytucja była próbą naprawy niewydolnego ustroju I Rzeczpospolitej, który był jedną z głównych przyczyn upadku znaczenia Polski w Europie w XVIII wieku. Uchwalona w Warszawie w drodze zamachu stanu konstytucja, znosiła wolną elekcję, liberum veto, pozbawiała praw wyborczych gołotę (szlachtę nie posiadającą majątku, przez co często przekupywaną przez magnatów do realizacji partykularnych magnackich interesów). Konstytucja wprowadzała trójpodział władz, na władzę ustawodawczą – Sejm, wykonawczą – Straż Praw i sądowniczą – Sądy niezależne od innych władz. Stwierdzała również, że „wszelka władza społeczności ludzkiej początek swój bierze z woli narodu”. Zapewniała też swobodę wyznania „wszelkich obrządków i religii”.
Głównymi autorami Konstytucji 3 Maja byli – król Stanisław August Poniatowski, Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki i Stanisław Małachowski.
Konstytucja niestety spotkała się wielkim oporem większości szlachty, która rok później zawiązała Konfederację Targowicką, wezwała na pomoc wojska rosyjskie i ostatecznie obaliła Konstytucję 3 Maja po roku jej obowiązywania. Następne wydarzenia doprowadziły do ostatecznego upadku Polski w 1795 r.
Warto zauważyć, że nasza Konstytucja 3 Maja obowiązywała rok, natomiast pierwsza uchwalona na świecie (co prawda z wieloma poprawkami) – konstytucja Stanów Zjednoczonych obowiązuje nadal (237 lat).
